Hukuk normları, iş ve siyasette olduğu kadar sivil toplum düzeyinde de insan ilişkilerinde yer alan süreçleri düzenlemek için tasarlanmıştır. Gelişimleri için prosedür, devletin siyasi sistemi, uluslararası durum, tarihi ve kültürel miras dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Hukuk normları, uygulamada her türlü insan etkileşimini düzenleyen uygun mekanizmaları belirleyen yasal işlemlere yansıtılır. Olağan yasaların anayasal olanlardan nasıl farklı olduğunu, yasal normların nasıl sınıflandırıldığını ve geliştiricilerinin güçler ayrılığı ilkesini nasıl uyguladığını anlamak önemlidir.
Günümüzde en yaygın hukuk yorumuna göre "hukuk normu" kavramı, bir grup tebaa için kanun gereği zorunlu kılınan bir kuralı ifade eder. Yani, yasal norm yetkililer tarafından onaylanır ve ayrıca onlar tarafından ihlallerden korunur. Ayrıca, modern hukuk pratiği, bu tür bir terminolojinin farklılıklara izin vermesine rağmen, “hukukun üstünlüğü” ve “hukuk normu” kavramlarını tanımlar. Örneğin, bir hukukun üstünlüğü, bağlayıcı kodlanmış yasalarda devlet yetkilileri tarafından değil, toplumun bir otel kesimi tarafından belirli bir gelenek veya normal algı çerçevesinde kamu algısı ile düzenlenebilir.
Hukuk normlarının ayırt edici özelliklerine gelince, bunların toplumun kendi yönü tarafından belirlendiği ve düzenlemenin nesnesi olarak hareket eden toplumun (bazen ayrı iş kategorileri) bütünü olduğu belirtilmelidir. Ancak kişisel nitelik, içeriği itibariyle hukuk normlarına yol gösterici değildir.
Ek olarak, ülkemizin ve uluslararası toplumun yasal normları, düzenleme nesnelerinin etkileşimini en temsili olarak yansıtan mülklerin genelleştirilmesi ilkesi ile karakterize edilir. Bu durumda, eşit etkinliğe sahip hukuk normu, hem belirli bir insan grubunun hem de bir bütün olarak tüm toplumun davranışını düzenler. Ve yasal normlara tabi nesnelerin tanımlanması da benzer özelliklere (meslek, yaş, sosyal grup vb.) göre gerçekleştirilir. Hukuk normlarının tüm toplum için sosyalleştirilmesi durumunda, bağlayıcı, insanların bir bölgeye veya vatandaşlığa ait olduğunu ima eder.
Teori ve pratiğin etkileşimi
Yasa koyucular tarafından hukuk normlarının oluşturulmasının temel ilkesi, hükümleri ile toplumun gerçekleri (hukuki özle ilgili kısmı) arasında zorunlu uyumun sağlanmasına dayanmaktadır. Bugün tüm dünya ülkelerinin hukuk kurumlarının hukuk normlarının belirlediği pek çok eksikliğin olduğu oldukça açıktır. Ayrıca şimdiye kadar hem akademik ortamda hem de uygulama yapıları arasında hukukun üstünlüğünü anlamanın metodolojisi hakkında açık bir tartışma var.
Hukuk alanındaki bazı uzmanlar, okuma sırasında yasal formülasyonların anlamının harfi harfine veya genel kabul görmüş bir biçimde uygulanması gerektiğine inanma eğilimindedir. Ancak tefsir ve tefsirlere meyilli çok sayıda taraftar ve alternatif bir yol vardır. Yani, önemli bir nedenin yokluğunda, mantıksal olarak inşa edilmiş yorumlarında gerçek durum, gerçek anlama üstün gelebilir.
Ayrıca, hukuk normlarının yorumlanması durumunda önemli bir yer tutan ahlaki yöndür. Sonuçta, yasal normları uygulayan belirli bir kişi, tanım gereği, düzenlenmiş alanın mevcut algısı tarafından yönlendirilecektir. Bu nedenle, kişisel inançlarında, büyük ölçüde anlamsal içeriği değil, tam olarak etik davranış normlarını takip eder.
Bununla birlikte, insan yaşamının, örneğin bankacılık sektörü gibi, yasal normların yorumla değil, katı okuma ile tamamen düzenlenmesi gereken alanlar vardır.
Hukuk normlarının sınıflandırılması
Hukuki açıdan hukuk normları, bağlayıcı, yasaklayıcı ve yetkilendiren olarak ikiye ayrılır. Aralarındaki ayrım oldukça keyfidir. Dolayısıyla, örneğin finans alanından bazı yasal düzenlemeler, Merkez Bankası'na ticari finans kuruluşlarını denetleme yetkisi verirken, diğer yandan bu işlem ancak yeterli bir neden ortaya çıktıktan sonra gerçekleştirilmelidir. Çoğu zaman, yasal düzenlemelere uygun düzenlemelerin yapıları, vurgunun yetkilendirme hükümlerine odaklanabileceği belirli bir eylem dizisini ima eder, ancak özel bir dizi koşul altında, bağlayıcı normların yönlendirilmesi gerekir. Kutupsal bir durum da mümkündür.
Yukarıda belirtilen yasal normların sınıflandırılmasına ek olarak, aşağıdakilere bölündükleri bir tane daha vardır: dispositif, isteğe bağlı ve zorunlu. İlk tür hukuk normları, yasama hükümlerinin kullanımından sorumlu öznenin bir miktar özgürlüğü anlamına gelir. Bu durumda, normun uygulanması veya kullanılmamasına izin verilmesi arasında seçim yapan öncelik mantığı uygundur. Zorunlu normlar, gerçek anlamlarına göre titizlikle kullanılır. İsteğe bağlı olanlar, öngörülen hükümlerin uygulanmasını dışlamayan alternatif bir seçeneğe izin verir.
İki sınıflandırma türünün korelasyonu, kural olarak birbirlerine şu şekilde karşılık gelecek şekilde gerçekleştirilir: zorunlu ve yasaklayıcı, zorunlu ve isteğe bağlı, yetkilendirici ve düzenleyici.
Toplumun kabul ettiği hukuk normlarına örnekler
Demokrasilerde, hukukun üstünlüğünün temel özelliği, kökenlerinin sosyal doğasıdır. Yani hukuk normlarının benimsenmesi, toplumun inisiyasyonuna dayanmaktadır. İlişkilerinin nasıl düzenleneceğini belirleyen toplumdur. Örneğin, halk toplantısı veya referandum gibi doğrudan düzenlemelere başvururlar. Yasal normları tanımlamanın dolaylı biçimlerine gelince, parlamento aracılığıyla iyi bilenmiş bir yasama inisiyatifi sistemi vardır.
Devlet yapıları düzeyinde ve toplumun doğrudan katılımıyla hukuk normları, hukuk sistemi olan bir bütün halinde birleştirilir. Kaynakları, en çeşitli sosyal gruplar da dahil olmak üzere tüm süreçleri yönetir. Bu toplumsal oluşumların muazzam heterojenliğine rağmen, bu durumda tüm yasal normlar (standartlar, eylemler, prosedürler, kriterler vb.), toplumsal ve sektörel odak için ortak tek bir sisteme karşılık gelecektir.
Kuvvetler ayrılığı ilkesi göz önüne alındığında, devletin sadece yasal normların işleyişini sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda bunların kabulü ve uygulanması için destek sistemine aktif olarak nasıl katıldığı da açıkça anlaşılabilir. Hukuk normlarının geliştirilmesiyle uğraşan yasamadır (yürütme ve yargıyı da içeren üçünden biri).
Hukuk sisteminin gelişmiş olduğu devletlerde, hukukun, kökeni iktidar kurumlarının ötesine geçen başka kurallarla ikame edilmesine izin verilmez. Bununla birlikte, Rusya Federasyonu Medeni Kanununda, medeni hukuk sözleşmelerinin yalnızca kesin olarak belirlenmiş biçimlerde değil, aynı zamanda iş geleneklerine uygun olarak imzalanabildiği durumlarda (bölgelerin devlet yasal normları ve gelenekleri arasında) bu tür çelişkiler bulunabilir. Yine de, hem genel olarak toplumda hem de özel olarak bireysel sosyal gruplarda davranış standartlarının baskın kaynağı medeni hukuktur.
Özel kültürel ve tarihi geleneklere sahip bazı devletlerde hukuk sisteminin uygulanması, yargı sisteminin yasama ve yürütme erkleri üzerinde hakim olmasına bile izin vermektedir. Ancak bu, dünyada hukuk normlarının yaygın bir uygulaması olarak kabul edilemez.
Hukuk normlarının özellikleri
Bazı devletlerin yasal normları, heterojen sistemler içinde farklı uygulamalara sahip olabilir. Bununla birlikte, genel ulusal bütünlüğü içinde, standartlar sistemi, küresel ölçekte tek bir yasama girişimine tabidir. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde Romano-Germen ve Anglo-Sakson hukuk normları sistemleri kullanılmaktadır.
İlk seçenekte, kapsamlı bir biçimde düzenleme konularına çok özel kurallar çerçevesini öngören kodlanmış yasal düzenleme kaynakları kullanılır. Bu, hem ilgili yasalara göre medeni hukuk hem de tüm ceza hukuku normları için geçerlidir. Hükümetin parlamenter ve yürütme organlarının açık bir hakimiyeti vardır. Kanunları kabul etme sistemi, gerekli anlaşmaların ve tartışmaların yürütüldüğü tamamen özel bir düzenlenmiş prosedürü ifade eder.
Anglo-Sakson hukuk normları modeli, yargı emsallerine dayanmaktadır. Bu durumda, şirket tarafından icraya tabi olan yargı uygulamalarına yeni yasal normlar getiren uygun bir kararla mahkeme duruşmasıdır. Dolayısıyla hukuk normlarının kaynağı olan bu model, kesin olarak yargı kararlarıyla yapılmaktadır. ABD, Kanada ve İngiltere'de kullanılmaktadır.
